Trân trọng giới thiệu bài viết của Tiến sĩ Nguyễn Thị Tường Duy, công bố trên Tạp chí Khoa học Công nghệ và Thực phẩm – 2016

TÓM TẮT

Toàn cầu hóa đã mang lại nhiều cơ hội cho Việt Nam trong lĩnh vực chuyển giao khoa học, công nghệ và hợp tác phát triển, nhưng cũng tạo nên những thách thức, trong đó có vấn đề giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên. Trên cơ sở phân tích thực trạng ý thức chính trị hiện nay của sinh viên trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm thành phố Hồ Chí Minh, bài viết đề xuất các giải pháp nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên nhằm đào tạo họ trở thành nguồn nhân lực có trình độ cao và bản lĩnh chính trị vững vàng.

Từ khóa: sinh viên, ý thức, ý thức chính trị, giải pháp toàn cầu hóa

NỘI DUNG

Ngày nay, thế giới đã bước vào thế kỷ XXI - thế kỷ được mệnh danh là kỷ nguyên của toàn cầu hoá, hội nhập hóa. Trong xu thế toàn cầu hóa, con người có nhiều cơ hội tiếp xúc với những thành tựu, những luồng tư tưởng dưới nhiều hình thức khác nhau. Đặc biệt, giới trẻ nhất là sinh viên - một lực lượng xã hội năng động, nguồn nhân lực có trình độ của mỗi quốc gia chịu tác động mạnh mẽ nhất. Họ có thể tiếp thu những giá trị mới, tích cực do toàn cầu hóa mang lại. Song, họ cũng dễ bị dao động, mất phương hướng do tác động từ mặt trái của nó.

Là bộ phận của giới trẻ nói chung, sinh viên trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm thành phố Hồ Chí Minh không ngừng phấn đấu, tận dụng những cơ hội do toàn cầu hóa mang lại. Phần lớn sinh viên chủ động học tập, nâng cao ý thức chính trị, tham gia vào những phong trào xã hội và những hoạt động mang tính cộng đồng. Song, vẫn còn một bộ phận sinh viên bị tác động bởi mặt trái của toàn cầu hóa. Họ sống thực dụng, buông thả, suy đồi đạo đức, phai nhạt về lý tưởng, thờ ơ với những vấn đề chính trị - xã hội của đất nước… Thậm chí, đã có hiện tượng sinh viên bị các thế lực thù địch lôi kéo, xúi giục chống phá Đảng và chế độ xã hội chủ nghĩa.

Thực trạng đó đặt ra yêu cầu khách quan là phải nghiên cứu một cách đầy đủ, đúng đắn những diễn biến phức tạp trong đời sống tư tưởng chính trị của sinh viên, cần có những định hướng đúng đắn trong nhận thức chính trị cho sinh viên ngay từ khi còn ngồi trên ghế nhà trường. Việc giáo dục, bồi dưỡng thế hệ trẻ nhất là sinh viên trở thành con người mới xã hội chủ nghĩa, có khả năng đảm đương những nhiệm vụ của cách mạng là việc làm có ý nghĩa quyết định. Do đó, phải đặc biệt quan tâm tới việc tìm ra các giải pháp giáo dục và nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên bởi họ là lực lượng quan trọng góp phần quyết định hướng đi của đất nước trong tương lai.

1. Ý thức chính trị và phương thức thể hiện ý thức chính trị hiện nay của sinh viên trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm thành phố Hồ Chí Minh

1.1. Ý thức chính trị 

Ý thức chính trị là một trong những hình thái của ý thức xã hội, xuất hiện khi xã hội có giai cấp và nhà nước, nó phản ánh đời sống chính trị của xã hội, trong đó cốt lõi là mối quan hệ giữa các giai cấp. Nói cách khác, ý thức chính trị là sự hiểu biết, quan tâm đến những vấn đề liên quan tới chính trị, nhà nước; là thái độ đối với các thể chế chính trị (nhà nước, đảng phái); là nhận thức về những nội dung chính trị quan trọng (chế độ chính trị, đường lối chính trị, quyết sách chính trị…); thái độ đối với các giai cấp, tầng lớp cơ bản trong xã hội… nảy sinh từ quá trình xây dựng chế độ chính trị của quốc gia.

Ý thức chính trị được chia thành các cấp độ: ý thức chính trị thông thường, ý thức chính trị lý luận. Ý thức chính trị thông thường đó là biểu hiện của những tâm lý, tình cảm, cảm xúc, ước mơ... nảy sinh tự phát trong hoạt động thực tiễn, từ môi trường xung quanh và từ ảnh hưởng trực tiếp của đời sống chính trị. Ý thức chính trị thông thường chưa có tính hệ thống, chưa phản ánh sâu bản chất và các quy luật chính trị, nó chưa tạo thành một hệ thống tri thức chính trị chặt chẽ. Ý thức chính trị lý luận phản ánh đời sống chính trị một cách khái quát và sâu sắc, nó chính là hệ thống tri thức chính trị được khái quát hóa từ thực tiễn, phản ánh mối liên hệ bản chất, tất nhiên mang tính quy luật của các hoạt động chính trị - xã hội, nó có vai trò chỉ đạo, dự báo, định hướng cho những hoạt động chính trị của giai cấp, tầng lớp và xã hội.

Ý thức chính trị được tạo thành trong sự thống nhất, tác động qua lại của các yếu tố cơ bản : tri thức chính trị, tình cảm, niềm tin, ý chí chính trị và lý tưởng xã hội. Các yếu tố này có sự chuyển hóa, thống nhất với nhau, từ đó hình thành nên các quan điểm chính trị mang tính ổn định, vững chắc, trở thành thuộc tính bên trong, thành biểu tượng tập trung nhất của xu hướng phát triển nhân cách. Do vậy, để ý thức chính trị trở thành niềm tin và lý tưởng sống trong đời sống chính trị cần phải đẩy mạnh việc giáo dục ý thức chính trị một cách sâu rộng trong mọi tầng lớp nhân dân nhất là cho các tầng lớp thanh niên sinh viên.

1.2.Ý thức chính trị của sinh viên và phương thức thể hiện ý thức chính trị của sinh viên trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm thành phố Hồ Chí Minh

1.2.1. Ý thức chính trị của sinh viên

Sinh viên là bộ phận đặc thù trong cơ cấu - giai cấp xã hội, có đặc điểm về tâm lý - xã hội riêng biệt. Do đó ý thức chính trị của họ cũng có đặc trưng riêng, tuy nhiên nó không tách rời ý thức chính trị chung của giai cấp, dân tộc. Nó phản ánh đời sống chính trị - xã hội Việt Nam hiện nay. Có thể quan niệm ý thức chính trị của sinh viên là sự hiểu biết về chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, chủ trương, đường lối, quan điểm của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đó là lòng yêu nước, tự hào về truyền thống dân tộc, thái độ đối với sự nghiệp đổi mới, quan tâm đến chính trị, các quan hệ chính trị, các hoạt động chính trị, ở sự hiểu biết nhu cầu và các lợi ích chính trị trên cơ sở đó biến thành niềm tin, tình cảm, động lực cho hành vi hoạt động xã hội của bản thân vì mục tiêu đưa nước ta cơ bản trở thành nước công nghiệp theo hướng hiện đại.

1.2.2. Phương thức thể hiện ý thức chính trị của sinh viên trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm thành phố Hồ Chí Minh

Sinh viên trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm thành phố Hồ Chí Minh thể hiện ý thức chính trị của mình ở nhiều phương thức khác nhau. Tuy nhiên, có thể nhận thấy ý thức chính trị của sinh viên qua một số phương thức thể hiện sau:

Thứ nhất, thái độ trong việc học tập, nghiên cứu các môn lý luận chính trị như chủ nghĩa Mác -  Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Thông qua việc học tập chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, sinh viên được trau dồi những kiến thức cơ bản về những quy luật chung nhất của tự nhiên, xã hội và tư duy, cũng như những vấn đề về dân tộc, cách mạng giải phóng dân tộc, về chủ nghĩa xã hội và con đường quá độ lên chủ nghĩa xã hội, về xây dựng Nhà nước của dân do dân và vì dân … Việc sinh viên tự học, tự thẩm thấu những tri thức các môn lý luận chính trị là một yếu tố quan trọng trong quá trình hình thành ý thức chính trị của mình.

Thứ hai, niềm tin đối với sự nghiệp đổi mới và định hướng lý tưởng chính trị của bản thân trong quá trình học tập, rèn luyện trên giảng đường đại học; nhận thức và ý chí chính trị trong việc thực hiện đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Niềm tin chính trị của sinh viên hiện nay là sự kiên định con đường Đảng ta đã lựa chọn đó là độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Sinh viên có niềm tin chính trị nhận thức rõ mục tiêu, lý tưởng của Đảng, có trách nhiệm trong học tập, lao động để góp phần xây dựng đất nước theo mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Thêm vào đó, hiểu biết sâu sắc đường lối, chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước sẽ giúp cho sinh viên định hướng sự phát triển nhân cách chính trị của bản thân, có bản lĩnh chính trị vững vàng.

Thứ ba, thái độ trong việc giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, tiếp thu chọn lọc giá trị văn hóa nhân loại. Đối với thế hệ trẻ nói chung và sinh viên nói riêng,việc giữ gìn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc, tiếp thu chọn lọc các luồng văn hóa mới là yếu tố quyết định cho sự tiến bộ và thành công của mỗi cá nhân; đồng thời có quan hệ trực tiếp tới sự tồn vong của Đảng, của chế độ xã hội chủ nghĩa.

Thứ tư, hoạt động phong trào, tham gia câu lạc bộ, hoạt động xã hội. Biểu hiện rõ nét nhất về phương thức thể hiện ý thức chính trị của sinh viên là việc tham gia xây dựng tổ chức tổ chức Đoàn, Hội sinh viên, tham gia hoạt động xã hội… không chỉ ở nhà trường, mà còn ở địa phương nơi mình đang sinh sống. Những hoạt động cụ thể này biểu hiện sự trưởng thành về mặt ý thức chính trị của sinh viên, không chỉ dừng lại ở nhận thức chính trị, niềm tin chính trị mà biến thành hành động cụ thể, thiết thực cho bản thân và cộng đồng.

2. Thực trạng ý thức chính trị hiện nay của sinh viên trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm thành phố Hồ Chí Minh

2.1. Những yếu tố tác động đến ý thức chính trị của sinh viên trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm thành phố Hồ Chí Minh

Thứ nhất, toàn cầu hóa, hội nhập hóa trở thành xu thế chủ đạo đã có tác động mạnh mẽ tới ý thức nói chung và ý thức chính trị của sinh viên nói riêng. Toàn cầu hoá là quá trình tăng lên mạnh mẽ những mối liên hệ, những ảnh hưởng, tác động, phụ thuộc lẫn nhau của tất cả các khu vực, các quốc gia, dân tộc trên thế giới. Ngày nay, quá trình toàn cầu hóa không chỉ diễn ra ở lĩnh vực kinh tế mà thâm nhập vào tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội từ kinh tế, chính trị đến quân sự, văn hóa... Vì vậy, trong bối cảnh toàn cầu hóa, mỗi sinh viên phải tự trang bị cho mình một nền tảng kiến thức và bản lĩnh chính trị vững vàng để chủ động hội nhập sâu rộng với thế giới. Trong quá trình hội nhập với thế giới, sinh viên phải biết giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, bài trừ các trở lực ngăn cản sự phát triển của dân tộc, tiếp thu một cách có chọn lọc các tinh hoa văn hóa của nhân loại, làm phong phú văn hóa dân tộc, đồng thời quảng bá các giá trị truyền thống của dân tộc ra với các bạn bè trên thế giới.

Thứ hai, sự tác động của tình hình kinh tế chính trị - xã hội của Việt Nam. Sau hơn ba mươi năm đổi mới với sự nỗ lực phấn đấu của toàn Đảng, toàn dân, đất nước đã thoát khỏi cuộc khủng hoảng kinh tế - xã hội và có sự thay đổi căn bản, toàn diện trên tất cả các mặt. Nền kinh tế chuyển từ mô hình kinh tế kế hoạch hoá tập trung sang mô hình kinh tế hàng hóa nhiều thành phần, có sự quản lý của Nhà nước theo định hướng xã hội chủ nghĩa đã mở đường giải phóng mọi tiềm năng xã hội, giải phóng sức sản xuất.

Song song với sự phát triển kinh tế, tình hình chính trị - xã hội của đất nước ngày càng đi vào thế ổn định. Hệ thống chính trị ngày càng hoàn thiện. Sự lãnh đạo của Đảng và sự quản lý của Nhà nước trong sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc và xây dựng đất nước hiện nay đã được thực tiễn chứng minh là đúng đắn, sáng suốt, đã đưa đất nước vượt qua được tác động của cơn chấn động chính trị trên thế giới và những khó khăn trong nước. Nhờ vậy, thanh niên, sinh viên đều phấn khởi, tin tưởng và khẳng định vai trò lãnh đạo của Đảng. Thêm vào đó, phong trào Đoàn thanh niên, Hội sinh viên trong trường học cũng đổi mới và có những bước phát triển. Tất cả những điều đó đã tạo ra môi trường chính trị thuận lợi cho sự hình thành ý thức chính trị của sinh viên, làm tăng sự hiểu biết thực tiễn chính trị, góp phần củng cố tri thức chính trị, hình thành tình cảm, niềm tin chính trị ở họ. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đã gặt hái được, nước ta không tránh khỏi những khó khăn thách thức. Khó khăn trước hết là các nguy cơ về phát triển kinh tế chưa bền vững, nguy cơ cạn kiệt nguồn tài nguyên. Các thế lực thù địch đẩy mạnh thực hiện “diễn biến hoà bình”, với mục đích làm cho nhân dân Việt Nam nói chung và sinh viên nói riêng mất niềm tin vào Đảng, chế độ và con đường đổi mới của đất nước.

Thứ ba, đặc điểm tâm lý lứa tuổi và năng lực tự nhận thức của sinh viên. Sinh viên được giáo dục trong mội trường đại học chuyên nghiệp. Họ cũng có những đặc điểm chung như sau:

Phần lớn, sinh viên có độ tuổi trung bình từ 18 đến 23 tuổi. Đa phần sinh viên đều có suy nghĩ rất thực tế, biểu hiện trong việc có định hướng rõ ràng trong việc chọn ngành nghề, luôn xác định rõ mục đích trong hành động và suy nghĩ, thích chọn học những ngành nghề có thể dễ tìm được việc làm và lương cao; mong muốn làm việc trong môi trường cạnh tranh và có điều kiện để phát triển bản thân. Phần lớn sinh viên năng động, nhạy bén, có khả năng thích nghi với hoàn cảnh sống rất cao. Một số sinh viên ngoài giờ học ở trên lớp còn tích cực đi học thêm tin học, ngoại ngữ,… để nâng cao nhận thức, trang bị cho mình những kỹ năng tốt để sẵn sàng thích ứng ngay sau khi ra trường. Thêm vào đó, sinh viên có ý thức học tập, ham mê nghiên cứu khoa học và có ý thức trách nhiệm cộng đồng cao. Các hoạt động tình nguyện đã góp phần tác động đến ý thức, trách nhiệm của sinh viên với cộng đồng, với xã hội. Đặc biệt, sinh viên luôn muốn khẳng định giá trị bản thân, đồng thời chú trọng đến những mối quan hệ xã hội bên ngoài. Họ có xu hướng muốn mở rộng các mối quan hệ, đặc biệt là những quan hệ đồng đẳng, cùng nhóm. Thông qua những quan hệ xã hội đó, sinh viên ý thức cao về bản thân mình và muốn thể hiện vai trò cá nhân trong tập thể, cộng đồng.

Các đặc điểm trên của sinh viên đan xen và có tác động qua lại lẫn nhau. Tính cá nhân không tách rời tính liên kết, tính năng động gắn liền với tính thực tế. Mỗi đặc điểm, qua những biểu hiện cụ thể của nó, luôn bộc lộ tính hai mặt: vừa có những tác động tích cực, vừa có những tác động tiêu cực. Những đặc điểm này giúp chúng ta đánh giá khách quan hơn về vị trí, vai trò của họ trong xã hội, đặc biệt là trong việc nghiên cứu thực trạng ý thức chính trị của sinh viên. Đây là việc làm cần thiết để có những giải pháp cơ bản nâng cao ý thức chính trị của sinh viên phù hợp với những nhu cầu mới của đất nước trong thời kỳ hội nhập quốc tế.

2.2. Mặt tích cực và hạn chế trong ý thức chính trị của sinh viên trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm thành phố Hồ Chí Minh

2.2.1. Mặt tích cực

Sinh viên Việt Nam nói chung và sinh viên trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm thành phố Hồ Chí Minh nói riêng, hầu hết đều năng động, sáng tạo, thích tìm kiếm những sự thay đổi và không ngừng vươn lên để tự khẳng định mình trên mọi lĩnh vực. Họ đặc biệt nhạy cảm với cái mới, dễ tiếp thu những tư tưởng tiến bộ nhưng luôn giữ gìn những giá trị truyền thống của dân tộc và có lối sống lành mạnh. Trong đời sống chính trị sôi động hiện nay, ý thức chính trị của họ có nhiều điểm tích cực. Cụ thể:

Thứ nhất, sinh viên trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm thành phố Hồ Chí Minh có thế giới quan khoa học và nhân sinh quan cách mạng đúng đắn. Hiện nay, phần lớn sinh viên đều được trang bị lý tưởng cộng sản chủ nghĩa, có tư tưởng, đạo đức trong sáng, lập trường tư tưởng chính trị vững vàng, kiên định, quyết tâm trong việc xây dựng và bảo vệ đất nước. Sinh viên quan tâm và nhạy cảm với các vấn đề chính trị của đất nước, có thái độ bất bình trước những biểu hiện tiêu cực của xã hội. Theo số liệu điều tra ngẫu nhiên 300 sinh viên tại trường về niềm tin và sự quan tâm đến chủ trương, đường lối của Đảng, kết quả cho thấy hầu hết sinh viên đều đồng tình, ủng hộ và có ý thức trong việc thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước. Có 16,6 % sinh viên rất tin và 51,7 % sinh viên tin vào đường lối đổi mới của Đảng ta, 13,3% sinh viên rất quan tâm và 55 % sinh viên quan tâm đến chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của nhà nước.

Thứ hai, lý tưởng và đạo đức cách mạng của sinh viên được tạo lập khá vững chắc. Nhiều sinh viên có nguyện vọng chính đáng được đứng trong hàng ngũ của Đảng để được cống hiến tài năng và sức lực của mình phục vụ nhân dân. Họ nhận thức được trách nhiệm của mình với đất nước, ra sức học tập, rèn luyện để trở thành người chủ tương lai của đất nước. Theo số liệu điều tra ngẫu nhiên 300 sinh viên tại trường, khi hỏi về mong muốn trở thành đảng viên Đảng Cộng sản Việt Nam và mục đích của việc học tập, kết quả cho thấy hầu hết sinh viên tin vào sự lãnh đạo của Đảng, tin vào chế độ xã hội chủ nghĩa, có ý thức học tập với mong muốn góp phần vào việc xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh. Có đến 26,3 % sinh viên rất mong muốn và 46,7 % sinh viên mong muốn trở thành Đảng viên; 17,6% sinh viên có thái độ học tập rất tích cực và 30% sinh viên có thái độ học tập tích cực; 21% sinh viên học tập với mục đích cống hiến cho đất nước.

Thứ ba, phương pháp luận khoa học và năng lực tư duy lý luận của sinh viên được nâng cao. Phần lớn sinh viên trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm thành phố Hồ Chí Minh nhận thức đầy đủ quy luật khách quan của sự phát triển đất nước cũng như quyền lợi và trách nhiệm của mình đối với sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa hiện nay ở Việt Nam.

Thứ tư, phần lớn sinh viên tích cực tham gia các phong trào do Đoàn, Hội phát động, phát huy tốt tính tích cực xã hội. Hoạt động chính trị - xã hội là sự biểu hiện cao của ý thức chính trị, nó biến niềm tin, lý tưởng chính trị thành hành động thực tiễn, tính tích cực hoạt động chính trị - xã hội của sinh viên chính là sự tham gia vào sinh hoạt đoàn thể. Sinh viên trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm thành phố Hồ Chí Minh tham gia tích cực vào hoạt động xã hội như hưởng ứng, tham gia công tác “Đền ơn đáp nghĩa, uống nước nhớ nguồn”, “Sinh viên tình nguyện”. Nổi rõ trong các hoạt động tình nguyện của sinh viên là các hoạt động xã hội nhân đạo, tiếp sức mùa thi, hiến máu nhân đạo… Đặc biệt, năm 2017, sinh viên đã tham gia chiến dịch “cứu chuối nghĩa tình” giúp cho nông dân Đồng Nai tiêu thụ được một sản lượng chuối rất lớn. Đây là hoạt động vô cùng ý nghĩa và thiết thực.

Theo số liệu điều tra ngẫu nhiên 300 sinh viên tại trường trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm thành phố Hồ Chí Minh về tình hình tham gia phong trào và các hoạt động xã hội. Kết quả  cho thấy phần lớn sinh viên có ý thức trong việc tham gia các phong trào xã hội, đặc biệt là những phong trào có ích cho cộng đồng. Cụ thể có đến 63,4 % sinh viên thường xuyên tham gia phong trào tiếp sức mùa thi, 67,3% sinh viên tham gia phong trào “cứu chuối” do Trường phát động.

2.2.2. Mặt hạn chế và nguyên nhân của những hạn chế

Mặt hạn chế

Bên cạnh những mặt tích cực nêu trên, những năm qua, trong sinh viên vẫn còn tồn tại những vấn đề mà nhà trường, gia đình và xã hội phải quan tâm, lo lắng. Do bị tác động bởi những mặt trái của cơ chế thị trường nên trong sinh viên có hiện tượng suy thoái về đạo đức, tư tưởng chính trị. Một bộ phận sinh viên có lối sống không lành mạnh, sa vào các tệ nạn xã hội. Họ có quan tâm nhất định đến chính trị nhưng không hiểu biết đúng đắn hoặc có nhiều nhận thức sai lệch về tình hình kinh tế chính trị xã hội của đất nước, ít quan tâm đến tình hình của đất nước, bàng quan với thời cuộc.

Theo kết quả nghiên cứu, vẫn còn 11,7 % sinh viên không thường xuyên quan tâm và 33,3% sinh viên hoàn toàn không quan tâm tình hình kinh tế chính trị xã hội của đất nước. Đây là con số đáng báo động. Khi thực hiện nghĩa vụ đi bỏ phiếu bầu cử của cử tri, chỉ có 15% sinh viên trực tiếp đi bỏ phiếu bầu cử, 18,3 sinh viên đi bỏ phiếu cho có, 11,7 % sinh viên nhờ người bỏ phiếu thay, 55 % sinh viên không quan tâm. Một bộ phận sinh viên vẫn còn biểu hiện mê tín dị đoan như: bói toán, tin vào may rủi, thiếu ý chí khắc phục khó khăn vươn lên trong học tập và cuộc sống. Theo kết quả nghiên cứu, vẫn còn 12,7% sinh viên rất tin và 33,3% sinh viên tin vào số mệnh, vào số trời. Điều đó cho thấy một bộ phận sinh viên chưa có thế giới quan khoa học đúng đắn.  Bên cạnh đó, do ảnh hưởng lối sống thực dụng, sinh viên có xu hướng sống hưởng thụ, “vọng ngoại”, chuộng giá trị vật chất, đề cao sức mạnh của đồng tiền, đua đòi ăn chơi, tiêu xài hoang phí vượt quá khả năng của gia đình và thu nhập của cá nhân.

Sinh viên ít quan tâm hoặc ngại tham gia vào các sinh hoạt chính trị và các hoạt động xã hội, ngày càng rời xa các phong trào Đoàn, ít quan tâm các hoạt động cộng đồng. Theo kết quả điều tra, vẫn còn tồn tại 35,4% sinh viên không tham gia vào các hoạt động tình nguyện, 15 % sinh viên chưa có ý thức tham gia các hoạt động “Đền ơn đáp nghĩa”, “Uống nước nhớ nguồn”, ủng hộ đồng bào bị thiên tai lũ lụt; 20% sinh viên không tham gia các sinh hoạt tập thể. Nguy hiểm hơn, do sự tiếp xúc với một số quan điểm, tư tưởng, lối sống không phù hợp từ bên ngoài, một số sinh viên đã dao động về lập trường, ảo tưởng về nền dân chủ phương Tây với chủ trương đa nguyên, đa đảng, mờ nhạt về lý tưởng cách mạng. Từ đó, dễ bị các thế lực thù địch lôi kéo, xúi giục nên có những hành động sai trái chống phá nhà nước và chế độ.

Tất cả những nhận thức và biểu hiện trên của một bộ phận sinh viên trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm thành phố Hồ Chí Minh là thực trạng đáng báo động. Nó cho thấy sự sai lệch trong ý thức chính trị của sinh viên trong giai đoạn hiện nay.

Nguyên nhân hạn chế

Thứ nhất, do ảnh hưởng của tình hình chính trị, kinh tế, xã hội trên thế giới. Sự kiện lớn nhất là chế độ xã hội chủ nghĩa ở Liên Xô và Đông Âu (cũ) khủng hoảng, sụp đổ. Đây là yếu tố tác động mạnh đến ý thức chính trị của sinh viên. Trong họ nảy sinh những mâu thuẫn chưa lý giải được giữa một bên là hình ảnh tốt đẹp trong lý luận về chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa xã hội hiện thực đã tồn tại trên 7 thập kỷ với một bên là sự khủng hoảng, sụp đổ của mô hình này chỉ trong thời gian ngắn. Một bộ phận sinh viên mất định hướng chính trị, thậm chí dao động, bị lợi dụng, thiếu niềm tin vào con đường xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam.

Thứ hai, do ảnh hưởng của tình hình kinh tế, chính trị trong nước. Hiện nay, Việt Nam đang trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội nên xã hội vẫn còn tồn tại nhiều thành phần kinh tế, nhiều giai cấp với nhiều luồng tư tưởng, văn hóa khác nhau, chúng tồn tại đan xen nhau. Cái mới ra đời nhưng chưa ra đời hẳn, cái cũ mất đi, nhưng chưa mất hẳn. Thêm vào đó là những tác động tiêu cực của mặt trái nền kinh tế thị trường, tệ quan liêu, tham nhũng, lãng phí…đã tác động không nhỏ đến ý thức chính trị của sinh viên.

Thứ ba, điều kiện tổ chức, chính sách hỗ trợ cho công tác giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên còn gặp nhiều khó khăn. Mối liên hệ, phối hợp giữa nhà trường với gia đình và xã hội còn thiếu chặt chẽ. Ý thức tự học, tự tu dưỡng, rèn luyện bản thân của mỗi sinh viên còn rất hạn chế…

Chính những nguyên nhân trên, đã làm cho ý thức chính trị của sinh viên trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm thành phố Hồ Chí Minh có những hạn chế và bất cập. Vì vậy, việc đề ra các giải pháp khoa học, đúng đắn để nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên Trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm thành phố Hồ Chí Minh là vô cùng cần thiết và cấp bách.

3. Giải pháp nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm thành phố Hồ Chí Minh trong bối cảnh toàn cầu hóa hiện nay

Sinh viên là lực lượng tạo nguồn cho đội ngũ trí thức, là chủ nhân tương lai của đất nước Họ rất cần được quan tâm đào tạo, giáo dục, bồi dưỡng về mọi mặt, đặc biệt là nâng cao ý thức chính trị để trở thành những người tiêu biểu cho thế hệ con người mới Việt Nam. “Thanh niên là lực lượng xã hội to lớn, một trong những nhân tố quan trọng quyết định tương lai, vận mệnh dân tộc... công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc” [2, tr.35-36]. Do vậy, việc nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên, để lực lượng này có nhận thức, thái độ, niềm tin, ý chí, hành động đúng đắn là hoạt động đặc biệt quan trọng hiện nay. Để làm được việc đó cần thực hiện một số giải pháp:

Thứ nhất, đẩy mạnh công tác giáo dục chính trị tư tưởng, chú trọng giáo dục các môn lý luận chính trị như chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh. Hiện nay, tình hình thế giới diễn biến vô cùng phức tạp, chủ nghĩa xã hội đang đứng trước vô vàn khó khăn, thử thách, các thế lực thù địch không ngừng đẩy mạnh âm mưu chống phá đảng, nhà nước, thực hiện chiến lược “diễn biến hoà bình”, lôi kéo, kích động lớp trẻ, gieo rắc những tư tưởng phản động nhằm chống lại công cuộc đổi mới ở nước ta. Do đó, giáo dục chính trị tư tưởng có vai trò cực kỳ quan trọng trong việc nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên. Trong giáo dục ý thức chính trị, trước hết cần chú ý tăng cường giáo dục các môn lý luận chính trị Mác – Lênin. Đây là các môn học nhằm xây dựng thế giới quan khoa học và nhân sinh quan cách mạng cho sinh viên.“Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội” (bổ sung, phát triển năm 2011) của Đảng khẳng định: Đảng lấy chủ nghĩa Mác - Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh làm nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động” [1, tr 45]. Do đó, công tác giáo dục chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh cho thế hệ trẻ là rất quan trọng, nhằm nâng cao nhận thức chính trị và góp phần thực hiện mục tiêu giáo dục: “đào tạo con người Việt Nam phát triển toàn diện, có đạo đức, tri thức, sức khỏe, thẩm mỹ và nghề nghiệp, trung thành với lý tưởng độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; hình thành và bồi dưỡng nhân cách, phẩm chất và năng lực của công dân, đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc” [3, tr. 124].

Thứ hai, phát huy và tăng cường vai trò của Đảng ủy, Phòng Công tác sinh viên, Đoàn Thanh niên, Hội sinh viên, đặc biệt là vai trò của Đoàn thanh niên. Để thực hiện tốt việc nâng cao ý thức chính trị cho sinh viên, đòi hỏi Đảng ủy nhà trường, Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội sinh viên của trường phải kết hợp chặt chẽ với Phòng Công tác chính trị sinh viên nhằm quán triệt các nghị quyết của Trung ương Đảng, của Trung ương Đoàn thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh; phổ biến các nội dung cần thiết về chính sách, pháp luật của Nhà nước, nội qui, qui chế học đường. Đồng thời cần đẩy mạnh công tác giới thiệu và tuyên truyền các phong trào Đoàn, Hội để lôi cuốn đông đảo thanh niên, sinh viên tham gia, tạo ra môi trường xã hội lành mạnh để sinh viên thể hiện tài năng và có hướng phấn đấu.  Đoàn trường cần phối hợp với các đơn vị, phòng, ban tổ chức thường xuyên cho sinh viên tham gia vào các sinh hoạt lễ hội truyền thống, tổ chức du khảo về nguồn, chiến dịch tình nguyện mùa hè xanh, tổ chức nhiều hơn nữa các phong trào và các đợt sinh hoạt chính trị. Mục tiêu của những hoạt động này là nâng cao tư tưởng chính trị, bên cạnh việc trang bị kiến thức chuyên môn giúp sinh viên có hành trang tri thức và bản lĩnh chính trị vững bước vào đời.

Thứ ba, xây dựng môi trường đại học lành mạnh, tạo động lực cho sinh viên học tập và rèn luyện phẩm chất đạo đức và bản lĩnh chính trị. Đặc điểm và quy luật của giáo dục ý thức chính trị là tạo ra dư luận, bằng dư luận và thông qua dư luận xã hội lành mạnh có thể điều chỉnh được nhận thức, thái độ, hành vi của mỗi con người. Chính vì vậy, việc xây dựng môi trường đại học lành mạnh để giáo dục ý thức chính trị cho sinh viên là một trong những giải pháp quan trọng trong giai đoạn hiện nay.

Thứ tư, đề cao vai trò tự giáo dục, bồi dưỡng lý tưởng cách mạng của sinh viên. Tự giáo dục là quá trình hoạt động có mục đích, có ý thức của thanh niên hướng vào phát triển và hoàn thiện những phẩm chất, nhân cách, đạo đức cách mạng, đồng thời đấu tranh loại trừ những gì không phù hợp với lý tưởng của thanh niên, những thói hư, tật xấu... có ảnh hưởng đến chuẩn mực xã hội, lý tưởng cao đẹp của tuổi trẻ. Giáo dục làm cho thanh niên có nhận thức đúng đắn, tự giáo dục là yếu tố căn bản chuyển hoá nhận thức thành hành động, ý chí, lý tưởng sống của thanh niên. Công tác giáo dục ý thức chính trị, lý tưởng cách mạng chỉ phát huy hiệu quả khi sinh viên ý thức được trách nhiện và nghĩa vụ của bản thân, ý thức được sự cần thiết phải tự tu dưỡng, rèn luyện trau dồi phẩm chất đạo đức, lối sống. Thông qua tự giáo dục, ý thức tự giác của sinh viên, những định hướng giá trị vốn tồn tại với tư cách là nhu cầu khách quan của xã hội được chuyển hoá thành niềm tin, ước mơ, hoài bão, lý tưởng, thành hành động cụ thể trong học tập, công tác, trong lời nói, việc làm của tuổi trẻ và quyết tâm suốt đời phấn đấu cho mục tiêu, lý tưởng đó.

Hiện nay, Việt Nam đang trong tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, rất cần đội ngũ lao động có trình độ tri thức cao và bản lĩnh chính trị vững vàng. Sinh viên là một trong những nguồn lực quan trọng góp phần vào việc thực hiện thành công sự nghiệp trọng đại đó. Do vậy, ngoài việc giáo dục bồi dưỡng chuyên môn vững chắc thì giáo dục nâng cao ý thức chính trị, khắc phục những hạn chế tiêu cực về mặt tư tưởng chính trị cho sinh viên là yếu tố không thể thiếu trong việc đào tạo và rèn luyện thế hệ thanh niên mới vừa “hồng” vừa “chuyên” .

  TÀI LIỆU THAM KHẢO

[1]. Đảng Cộng sản Việt Nam, “Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI”, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2011.

[2]. Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Hội nghị lần thứ bảy Ban chấp hành Trung ương khoá X, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2008.

[3]. Luật Giáo dục, Nxb Lao động - Xã hội, Hà Nội, 2005.

[4]. Đề án của Chính phủ về “Tăng cường giáo dục lý tưởng cách mạng, đạo đức, lối sống cho thanh niên, thiếu niên và nhi đồng giai đoạn 2015-2020”