Ths. Phan Thị Thành
Trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm Tp.HCM
Email: thanhpt@hufi.edu.vn
Tóm tắt: Việc nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận chính trị ở các trường đại học nói chung và ở Trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm Tp.HCM nói riêng là hết sức cần thiết, bởi “Đổi mới việc học tập lý luận chính trị trong hệ thống giáo dục quốc dân nhằm tạo bước tiến mới, có kết quả, chất lượng cao hơn, góp phần làm cho chủ nghĩa Mác-Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối, quan điểm của Đảng giữ vai trò chủ đạo trong đời sống xã hội; bảo đảm thế hệ trẻ Việt Nam luôn trung thành với mục tiêu, lý tưởng của Đảng và với chế độ ta”[1]. Hơn thế, các môn lý luận chính trị có tác dụng hình thành thế giới quan khoa học cho sinh viên và biến những tri thức mà sinh viên tiếp nhận được thành những giá trị, niềm tin, lý tưởng, lập trường, trang bị cho sinh viên thế giới quan, nhân sinh quan, phương pháp luận, ý thức hệ, hình thành được tính độc lập trong tư duy và sử dụng được lý luận, tri thức, kinh nghiệm để giải quyết các vấn đề đặt ra trong thực tiễn, từ đó các em sẽ xây dựng cho mình phẩm chất đạo đức, lối sống trong sáng, lành mạnh, giản dị, có mục tiêu, lý tưởng cao đẹp vì sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa hiện nay.
Từ khóa: giảng dạy, lý luận chính trị, nâng cao chất lượng, HUFI.
Việc giảng dạy và bồi dưỡng các môn lý luận chính trị được xem là hoạt động truyền bá, lĩnh hội, vận dụng sáng tạo tri thức từ những nguyên lý, lý luận của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam nhằm hình thành thế giới quan, nhân sinh quan cách mạng, phương pháp luận và các phẩm chất chính trị, góp phần phát huy tính tích cực của sinh viên, học viên trong công cuộc xây dựng, bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa.
Các môn lý luận chính trị là những khoa học đặc biệt, chứa đựng một khối lượng kiến thức rất rộng, vừa mang tính khoa học, vừa mang tính giai cấp với lập trường tư tưởng rõ ràng. Tuy nhiên, vì là khoa học lý luận nên các quan điểm, nguyên tắc của môn học rất trừu tượng, thường bị xem là khô khan đối với sinh viên [2]. Do đó, theo quan điểm giáo dục mới, để phát huy năng lực người học, việc truyền đạt kiến thức môn lý luận chính trị của giảng viên không phải là việc áp đặt buộc người học xem đó là chân lý bất biến và có sẵn mà phải gợi mở để người học tự rút ra chân lý kết hợp tính sáng tạo tư duy của chính bản thân mình.
Việc nâng cao chất lượng dạy và học các tri thức khoa học nói chung và các môn lý luận chính trị nói riêng ở các trường đại học luôn là cái đích mà các nhà giáo dục, người dạy và người học hướng đến. Chính vì vậy, để đánh giá được chất lượng giảng dạy và học tập các môn lý luận chính trị không chỉ là quá trình dạy và học mà còn bao gồm cả quá trình bảo đảm chất lượng dạy học. Chất lượng dạy và học các môn lý luận chính trị sẽ được lượng hóa bằng điểm số, bằng các năng lực mà sinh viên có được sau khi học tập các môn học này. Điểm số càng cao chứng tỏ năng lực tri thức của người học càng phát triển và ngược lại, nếu điểm số thấp chứng tỏ chất lượng dạy và học còn nhiều hạn chế.
Như vậy, để có chất lượng đào tạo tốt các môn lý luận chính trị cần phải xác định nhiều nhân tố khác nhau, như: mục tiêu, nội dung, chương trình đào tạo; đội ngũ giảng viên, hoạt động giảng dạy; hoạt động học tập của sinh viên; cơ sở vật chất phục vụ dạy và học… Các nhân tố này tuy có vai trò, ý nghĩa khác nhau và có mối quan hệ tác động lẫn nhau.
2. Thực trạng chất lượng giảng dạy các môn lý luận chính trị tại trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay
Những năm qua, trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm Thành phố Hồ Chí Minh đã có nhiều chủ trương, giải pháp mang tính đột phá nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận chính trị; trường đã thường xuyên bổ sung, cập nhật, đổi mới chương trình, nội dung đào tạo, giảng dạy các môn lý luận chính trị cho các đối tượng theo hướng chuẩn hóa, hiện đại hóa. Đội ngũ giảng viên luôn nêu cao tính tích cực, nỗ lực trong đổi mới phương pháp giảng dạy các môn lý luận chính trị và đạt nhiều kết quả mới, thiết thực đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thực tiễn giáo dục đại học trong bối cảnh của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư. Phần lớn các bài giảng đã được giảng viên linh hoạt ứng dụng các phần mềm dạy học mới theo hình thức E-learning như: Zoom, Microsoft Teams, Google meet hoặc mô hình Blended learning,... tăng dần khả năng sử dụng phương tiện dạy học mới, tính tương tác giữa người dạy và người học được nâng cao; việc duy trì hoạt động dạy học trực tuyến trên phạm vi toàn quốc ngay trong đại dịch Covid-19 từ đầu năm 2020 đến đầu năm 2022 là một minh chứng rõ nét, nét đột phá trong việc ứng dụng hiệu quả khoa học công nghệ trong giáo dục đại học. Cùng với đó, trường luôn quan tâm triển khai các chương trình báo cáo chuyên đề, tập huấn phương pháp giảng dạy mới và ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy; xây dựng các chương trình, kế hoạch tích hợp trong kiểm tra, đánh giá chất lượng dạy và học hiệu quả, phù hợp; hệ thống ngân hàng đề thi, câu hỏi thi, kiểm tra kết thúc môn học được kiểm định chặt chẽ, thông qua chuyển đổi số; nhất là việc dạy học trực tuyến đã rút ngắn thời gian lên lớp cho giảng viên, tạo điều kiện thuận lợi cho giảng viên thay đổi tư duy, phương pháp dạy học trong bối cảnh thực hiện chuyển đổi số.
Tuy nhiên, chất lượng giảng dạy các môn lý luận chính trị ở trường còn một số hạn chế: thiếu tính sinh động, còn quá nặng về truyền đạt kiến thức mà chưa hướng đến phát triển phẩm chất và năng lực, chưa khơi dậy, phát triển tiềm năng tư duy của sinh viên. Giảng viên chưa thực sự quan tâm đến việc dạy học theo định hướng phát triển tư duy, nâng cao khả năng phân tích, đánh giá, xử lý các tình huống, các vấn đề phức tạp trong cuộc sống, qua đó hình thành năng lực giải quyết vấn đề trong kỷ nguyên số hóa. Một bộ phận giảng viên còn thiếu kinh nghiệm giảng dạy, chưa mạnh dạn áp dụng các phương pháp dạy học hiện đại vào thực tiễn sư phạm; việc ứng dụng công nghệ thông tin trong giảng dạy chưa thực sự đáp ứng đòi hỏi của chuyển đổi số trong giáo dục đại học;... hệ thống cơ sở vật chất, phương tiện kỹ thuật cho giảng dạy các môn lý luận chính trị có mặt chưa đảm bảo về số lượng và chất lượng để đáp ứng yêu cầu giảng dạy và học tập các môn lý luận chính trị , làm hạn chế khả năng ứng dụng công nghệ thông tin, các phương tiện kỹ thuật dạy học. Chất lượng của hệ thống giáo trình, tài liệu phục vụ nghiên cứu các môn các môn lý luận chính trị còn ít được số hóa, chưa cập nhật tài liệu mới, chưa đáp ứng kịp thời nhu cầu nghiên cứu của giảng viên và sinh viên.
3. Giải pháp nhằm nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận chính trị ở trường Đại học Công nghiệp Thực phẩm Thành phố Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay
Áp dụng phương pháp lấy người học làm trung tâm, với mục đích đi tới sự hiểu biết là chính thay vì học nội dung kiến thức là chính, học kỹ năng thực hành và thái độ thực tiễn trong nghề nghiệp nhiều hơn việc lĩnh hội kiến thức tổng quát,… Phương pháp này sẽ bớt sự nhàm chán, bởi những gì mà thầy cô giảng không đơn điệu, lý thuyết khô cứng mà gắn với thực tiễn…
Đa dạng hóa các phương pháp giảng dạy như sử dụng phương pháp đối thoại trực tiếp giữa người học và người dạy, kết hợp phương pháp thuyết trình và thảo luận, kết hợp phương pháp giảng dạy truyền thống và hiện đại,… Tùy thuộc vào chuyên ngành của sinh viên mà giảng viên sử dụng những phương pháp cụ thể.
Tăng cường tổ chức và hướng dẫn cho sinh viên tự học, bao gồm hướng dẫn mục đích, yêu cầu, nội dung tự học, tài liệu, cách tìm tài liệu và hướng dẫn cách đọc và ghi chép khi tự học. Tự học phải gắn liền với kiểm tra, đánh giá; kiểm tra, đánh giá phải có tác dụng định hướng cho việc dạy và học, đặc biệt là việc tự học của sinh viên, phải mạnh dạn đổi mới phương thức thi cử, đánh giá.
Tiến hành các biện pháp đổi mới công tác thi cử, đánh giá kết quả học tập, từ khâu ra đề, hình thức thi, cách thức thi, tổ chức thi,…
Khuyến khích, gợi mở những đề tài nghiên cứu cho sinh viên tìm hiểu, khám phá. Thông qua đó giúp cho sinh viên say mê với nghề, …
Đổi mới phương pháp giảng dạy đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa giảng viên và học viên, trong đó, giảng viên giữ vai trò chủ đạo, là nhân tố quyết định thành công của đổi mới. Giảng viên cần thường xuyên tìm tòi, khám phá cách dạy cho hiệu quả, không ngừng học tập, tự nghiên cứu để nâng cao trình độ chuyên môn. Đổi mới phương pháp giảng dạy các môn lý luận chính trị cần đáp ứng những yêu cầu sau:
Giảng viên phải thực sự là người tâm huyết với nghề nghiệp và có phông kiến thức sâu rộng. Trước hết mỗi giảng viên phải tự nâng cao cho mình về kiến thức chuyên ngành, liên ngành và phương pháp giảng dạy, rút kinh nghiệm đồng thời phải bổ sung những phần còn yếu, còn thiếu; phải tự mình ý thức việc tự học để không ngừng nâng cao hiểu biết, trau dồi về chuyên môn nghiệp vụ; ngoài chuyên ngành của mình phải có phông kiến thức rộng. Trong đó, quan trọng nhất là phải nắm chắc nền tảng Triết học Mác - Lê-nin, bởi triết học trang bị thế giới quan, nhân sinh quan, phép biện chứng, phương pháp luận khoa học giúp cho giảng viên soạn và trình bày bài giảng có hệ thống logíc và giàu sức thuyết phục. Bên cạnh đó, giảng viên cần có kiến thức rộng, am hiểu chuyên sâu về chuyên ngành của mình giảng dạy.
Giảng dạy các môn lý luận chính trị phải liên hệ với thực tiễn, gắn lý luận với thực tiễn. Giảng viên cần phải liên hệ với thực tiễn của thế giới, của đất nước; của địa phương; của bản thân mỗi học viên [5]. Có thể giảng viên tự liên hệ trong bài giảng và chỉ cho học viên thấy rõ điều đó được thể hiện trong cuộc sống. Giảng viên có thể gợi mở, đàm thoại với đối tượng giảng dạy, dẫn ra những thực tiễn của địa phương, đất nước hay cá nhân và từ đó khái quát làm sáng tỏ về mặt lý luận.
Giảng viên cần có sự liên hệ để tìm hiểu và nắm được cụ thể đối tượng của lớp học, cơ sở vật chất, thiết bị phục vụ giảng dạy. Trên cơ sở đó, chủ động có kế hoạch cho từng bài giảng, tiết giảng sẽ sử dụng những phương pháp nào, thiết bị gì cho phù hợp.
Đổi mới phương pháp giảng dạy phụ thuộc vào bản thân mỗi giảng viên, nhất là trong giai đoạn hiện nay, mỗi giảng viên phải chủ động tìm tòi, đổi mới phương pháp giảng dạy, nâng cao chất lượng, hiệu quả.
Một trong những yêu cầu cấp thiết hiện nay đối với giảng viên lý luận chính trị là phải sử dụng các phương tiện kỹ thuật trong nghiên cứu và giảng dạy nhằm bổ sung và làm phong phú thêm cho những nội dung của bài giảng; thay đổi cách học và phương pháp học, tạo sự hứng thú, kích thích tìm tòi, đi sâu nghiên cứu của học viên, giúp cho học viên phát huy được tính chủ động, sáng tạo [3]. Sử dụng các phương tiện kỹ thuật nhằm thay đổi phương pháp dạy chay, học chay; giúp học viên tiếp cận được khoa học kỹ thuật, gắn lý luận với thực tiễn, gắn học với hành. Hiện nay, có nhiều cơ sở đào tạo cũng chưa được trang bị đầy đủ các trang thiết bị dạy học. Trước sự phát triển mạnh mẽ của khoa học, công nghệ hiện đại, sự bùng nổ của công nghệ thông tin, giảng viên phải sử dụng thành tạo máy tính, một trong những phương tiện hỗ trợ đắc lực, có hiệu quả cho việc đổi mới phương pháp giảng dạy, giúp cho giảng viên soạn bài giảng Power Point, giới thiệu giáo trình, tài liệu tham khảo, hình ảnh hay phim minh hoạ…
Giảng viên cần chú trọng nghiên cứu khoa học và xem đây là một nhiệm vụ không thể thiếu trong đổi mới phương pháp. Nghiên cứu khoa học là động lực thúc đẩy say mê nghề nghiệp, giúp cho giảng viên làm chủ được tri thức trên cơ sở độc lập suy nghĩ, sáng tạo, biết vận dụng tri thức vào bài giảng cũng như thực tiễn cuộc sống [4]. Mỗi bài viết, mỗi vấn đề nghiên cứu đòi hỏi giảng viên phải vạch ra đề cương, đọc những tài liệu liên quan, vì thế, giảng viên có quá trình tích lũy về lượng để biến đổi về chất; tri thức ngày càng được mở rộng và chuyên sâu. Giảng viên sẽ thực sự chủ động trước mọi vấn đề đặt ra và sẽ kết hợp tốt, sử dụng nhuần nhuyễn các phương pháp trong mỗi giờ giảng để nâng cao kết quả đào tạo.
Coi trọng và tăng cường thực hiện thảo luận đối với học viên. Thông qua thảo luận, học viên có điều kiện trực tiếp trao đổi, đưa ra những chính kiến của mình cả về lý luận và thực tiễn; cả những vấn đề đúng và chưa đúng… Giảng viên kiểm nghiệm được học viên đã nắm được bài giảng đến mức độ nào; phương pháp giảng dạy của giảng viên đã đạt được hiệu quả hay không? Kiến thức của giảng viên còn có chỗ nào chưa thật vững để tự mình điều chỉnh, bổ sung. Thực hiện tốt việc thảo luận buộc học viên phải đọc tài liệu, nghiên cứu, chuẩn bị, từ đó sẽ tạo nên động lực và hứng thú của người học, giúp cho họ nắm vững được lý luận vận dụng vào thực tiễn được tốt và có hiệu quả.
Trên cơ sở phương pháp truyền thống, kế thừa, phát huy mặt tích cực, khắc phục mặt hạn chế bằng cách kết hợp phương pháp dạy học truyền thống với phương pháp hiện đại, sử dụng các phương tiện kỹ thuật hiện đại vào bài giảng, phát huy tính tích cực, chủ động sáng tạo của học viên, qua đó, nâng cao chất lượng và hiệu quả giảng dạy các môn lý luận chính trị.
Tóm lại, nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận chính trị là nhiệm vụ quan trọng và cần thiết, góp phần nâng cao chất lượng giáo dục đại học nói chung, cũng là góp phần thiết thực triển khai thực hiện Nghị quyết 29-NQ/TƯ về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo [1]. Có thể nói, những giải pháp được đề cập trên đây là những giải pháp cơ bản và chúng có quan hệ hữu cơ với nhau. Vì thế, chúng chỉ phát huy tác dụng khi được thực hiện một cách đồng bộ, trong đó sự quan tâm đúng mức của Đảng và Nhà nước, của lãnh đạo các cơ sở đào tạo về nâng cao chất lượng giảng dạy các môn lý luận chính trị cũng như việc nâng cao năng lực, trình độ, trách nhiệm của đội ngũ giảng viên giảng dạy các môn Lý luận chính trị có ý nghĩa quyết định.
4. Mai Đức Ngọc (2020), Đề tài cấp Bộ về “Đào tạo, bồi dưỡng lý luận chính trị và báo chí truyền thông trực tuyến ở Việt Nam”, Bộ Giáo dục và Đào tạo
5. Phạm Hương Trà, Nguyễn Đức Luận (2020), Một số vấn đề về bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng, đấu tranh phản bác các quan điểm sai trái, thù địch trong hoạt động giảng dạy và nghiên cứu ở Học viện Báo chí và Tuyên truyền hiện nay, Tạp chí LLCT và Truyền thông, số 5/2020, tr 18-2
Xem thêm :
